Voor het perfecte ‘Vlielandgevoel’
Marian Douma, Betzy’s kookboek. Recepten van en door Vlielanders
De ondertitel is duidelijk: in dit boek staan recepten verzameld die door bewoners van het waddeneiland Vlieland bijeen zijn gebracht en verwerkt door Marian Douma. Het boek is verschenen ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van Museum Tromp’s Huys op Vlieland. En dat verklaart dan de titel, want genoemde Betzy is de zeeschilderes Betzy Akersloot-Berg (1850-1922) die vanaf 1896 tot aan haar dood, met haar man in Tromp’s Huys woonde. Hoewel in de blurb op de achterkant staat dat zij “veel tijd door[bracht] in haar moestuin op Vlieland” en “hield van lekker eten en van een gerecht als Betzy’s Zakkoek”, is daar in het boek zelf geen aanwijzing voor te vinden, of het moet de foto op de voorkant van het boek zijn waarin Betzy in haar moestuin staat. Nergens blijkt dat er een kookboek of zelfs maar losse blaadjes met recepten van Betzy’s hand bekend zijn. Leuk om zo’n boek aan een persoon op te hangen, maar dan moet die kapstok toch wel wat robuuster worden uitgewerkt.
Die kapstok heeft het boek helemaal niet nodig, want ook zonder Betzy is het een bijzonder leuk document over de bewoners van Vlieland en het eiland zelf. De recepten worden afgewisseld met stukjes over aspecten van het eilandleven of aan boord van schepen, of persoonlijke herinneringen, zoals die van de heer Molenaar (1868-1939) die in het Vlielands dialect schreef over o.a. het zoeken naar mosselen (de vertaling staat erbij!). In de inhoudsopgave, tevens register, staan alle recepten en stukjes genoemd.
Het waddeneiland was tot ver in de twintigste eeuw tamelijk geïsoleerd van de buitenwereld. De keuken weerspiegelt dat: de moestuin was belangrijk, maar ook van de aanwezige natuurlijke bronnen werd gebruik gemaakt, zoals vis en mosselen, konijn, fazant, eend, meeuweneieren, en vruchten van de duindoorn, rozebottels, en paddestoelen. Er staat ook een recept voor Cranberryjam in. Daarbij staat te lezen dat de bevolking tot 1975 in het hoogseizoen van de cranberries géén bessen mocht plukken, die waren allemaal voor de handel bestemd. Uit de recepten krijg je de indruk van een simpele, maar degelijke keuken: Havermoutpap, Gestoofde paling, Fazant met zuurkool, Gort met rozijnen, Duindoornjam, Rode bietjes met zure haring salade, en een mysterieus gerecht als Kissebillen.
Bij de stukjes staan oude foto’s zonder bijschriften, en door het boek heen staan schilderijen met zeezichten van Betzy Akersloot-Berg. De recepten zijn niet gefotografeerd, ze zijn verluchtigd met weinig zinvolle foto’s van ingrediënten en voorwerpen, zoals bij het recept voor Gevulde makreel een velletje gekreukeld aluminiumfolie, en bij Gegratineerde kabeljauw een peterselietakje.
Dit is een erg leuk boek om door te bladeren. Voor de Vlielanders zelf, die er waarschijnlijk veel in zullen herkennen, en voor bezoekende toeristen die thuis het ‘Vlielandgevoel’ willen recreëren. En natuurlijk is dit boek ook interessant voor iedereen die geïnteresseerd is streekkeukens en regionale geschiedenis.
Marian Douma, Betzy’s kookboek (Museum Tromp’s Huys/Uitgeverij d’jonge Hond, 2010, ISBN 9789089101792)
Alleen nog tweedehands verkrijgbaar