Rond de tafel der Romeinen. Welke editie kies je?

Een vergelijking van de edities van 1994 en 2000

In mijn oorspronkelijke bespreking van Rond de tafel der Romeinen beloofde ik een vergelijking van de eerste druk uit 1994 en de tweede, herziene uitgave van dit boek uit 2000. Hoewel de informatie in beide boeken in wezen hetzelfde is, zijn het toch in sfeer twee verschillende edities die waarschijnlijk ieder ook andere mensen zullen aanspreken.

Editie 1994

Editie 2000

De verschillen beginnen al aan de buitenkant. De originele uitgave heeft een groter formaat (160×230 mm tegen 124×209 mm), en een authentiek Romeins  vloermozaiek als omslagillustratie, de herziene uitgave toont een fragment  van een schilderij van Caravaggio uit de zestiende eeuw van de jonge, zieke Bacchus. De schrijver heet in 1994 nog P.C.P. Faas, in 2000 noemen we hem Patrick. Veelzeggend is de blurb op de achterkant: bij beide edities  “plaatst [Faas] het Romeinse eetgedrag in de context van de geschiedenis, de religie en de antieke samenleving”. Maar waar in de oorspronkelijke uitgave de lezer “verrast wordt door de verfijning van deze beruchte keuken” en ontdekt “dat niet alleen architectuur, literatuur en kunstnijverheid van de Romeinen ten grondslag liggen aan de Europese beschaving, maar ook de kookkunst”, wordt de aspirant-koper van de herziene editie gelokt met “Varkensoren, baarmoeders, uiers, darmen, flamingo, ibishersentjes of de eeltige slurf van een olifant” en gerechten als gevulde muizen en hersenpaté. We gaan voor sensatie.

Bij het eerste doorbladeren leek de herziene uitgave wat armoediger. Bij natelling bleek het aantal illustraties inderdaad met bijna de helft te zijn gereduceerd, en het papier is grover en geler. De lay-out is ook gewijzigd; waarschijnlijk vanwege het smallere formaat. In de eerste druk stonden Latijn en vertaling naast elkaar, in de herziene druk onder elkaar. Vooral bij langere tekstfragmenten is dat laatste minder prettig. Aan de andere kant is in de herziene uitgave de tekst beter gestructureerd door het plaatsen van meer tussenkoppen. Hieronder zie je het recept voor gekookte gans met kruidenpesto in de uitgave van 1994 (boven) en 2000 (onder). De marges zijn afgesneden, maar de verhoudingen kloppen.

Lay-out van de edities 1994 (boven) en 2000 (onder) van hetzelfde recept

De taal is hier en daar vereenvoudigd in de herziening uit 2000. Kortere zinnen, simpeler bewoordingen (“Keer ze enkele malen om” eerste druk p.195 vs “Keer ze af en toe om” tweede druk p.242). Er vallen hier en daar  kleine feitjes weg die blijkbaar als niet-essentieel werden gezien, een enkele keer is er juist iets toegevoegd (zoals de uitgebreidere beschrijving van zout en gist en het bakken van zuurdesembrood op p.249/250, en de beschrijving van de vijzel op p.176/177). Door het andere formaat heeft de tweede editie meer pagina’s (462, tegen 382 in de eerste druk), maar het lijkt erop dat de tekst wel moest worden gecondenseerd om de pocket met de toevoegingen niet nóg dikker te maken.

Het is leuk om de uitgewerkte recepten in beide versies te vergelijken. Soms worden handelingen beter uitgelegd in de herziene uitgave, zoals in het recept voor speenvarken (p.339/344). Bij de vergelijking  blijkt verder de vrijheid van de interpretator van historische recepten: ligusticum en coriandrum (lavas en koriander) kunnen zowel op blaadjes als zaden slaan. Soms blijkt uit de context wat het moet zijn, vaak niet.  Zo worden voor de komijnsaus bij pastinaak met komijnzaad, peper, zout en rode wijn in de eerste druk (p.221) takjes verse lavas, wijnruit en koriander gebruikt, in de herziene uitgave (p. 277/278) is dat lavaszaad, wijnruitzaad en korianderzaad. Een heel andere saus is het resultaat. Jullie zullen daar vast niet wakker van liggen, maar ik had toch wel de motivatie achter die verandering willen weten.

Het register in de eerste druk biedt, naast de gebruikelijke trefwoorden, ook ingangen op (Nederlandse) recepttitels per hoofdingrediënt, Latijnse termen (in kapitaal) en namen van personen en gebeurtenissen. De meeste Latijnse termen zijn in de herziene uitgave weggevallen, net als veel verwijzingen naar recepten en namen. Het register  telt dan ook maar 6 pagina’s tegen 16 pagina’s in de oorspronkelijke uitgave.

Tenzij je een gek als ik bent, is het niet nodig beide versies aan te schaffen. Als je al kunt kiezen (de boeken zijn alleen nog tweedehands te koop), denk ik niet dat het qua inhoud veel uitmaakt. De toon van de eerste editie spreekt mij wat meer aan, maar van de tweede versie is de structurering van de tekst duidelijker. Vooral kokers met weinig ervaring zullen de bewerkingen van de herziene versie uit 2000 prettiger vinden. Als object bekeken, is de eerste uitgave absoluut mooier.

P.C.P. Faas, Rond de tafel der Romeinen. Met meer dan 150 originele recepten (Domus, Diemen, 1994, ISBN 9054323027)
Patrick Faas, Rond de tafel der Romeinen. Met meer dan 150 originele recepten (Rainbow Paperbacks, Amsterdam, 2000, ISBN 9041702105)
Beide boeken zijn alleen nog tweedehands verkrijgbaar. De Engelse versie van de tweede druk uit 2000 is als ebook te koop.